Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος
Πρόληψη κατά του εκφοβισμού
ενδυναμώνουμε τα παιδιά
Τα περιστατικά εκφοβισμού αυξάνονται με ραγδαίο τρόπο, προκαλώντας σημαντική επίπτωση στην ψυχοκοινωνική λειτουργία των παιδιών που στοχοποιούνται. Το φαινόμενο αυτό μπορεί να προκαλέσει μείωση αυτοεκτίμησης, έντονο άγχος, αισθήματα μοναξιάς, υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης, και σχολικής αποτυχίας. Ακόμη, τα παιδιά που εκφοβίζουν είναι πιθανότερο να είναι επιθετικά, να έχουν απόψεις υπέρ της βίας και να επηρεάσουν με τη συμπεριφορά τους συνομήλικούς τους να εκφοβίσουν άλλους. Άρα, η πρόληψη του εκφοβισμού είναι απαραίτητη και επικεντρώνεται αρχικά στην οικογένεια και κατόπιν στο σχολείο.
Ο τρόπος που μεγαλώνουμε τα παιδιά μας μπορεί να λειτουργήσει ως πρόληψη, αλλά και ασπίδα προστασίας απέναντι στον εκφοβισμό. Οι σχέσεις που διαμορφώνονται στην οικογένεια θα επηρεάσουν καθοριστικά τον τρόπο που θα λειτουργήσουν στις σχέσεις με τους άλλους, πώς θα αισθάνονται σε αυτές, καθώς και πώς θα διαχειρίζονται εποικοδομητικά τα προβλήματα που προκύπτουν.
Παράλληλα, στην πρόληψη του εκφοβισμού θα συντελέσει η δέσμευση από την πλευρά του σχολείου, για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος όπου τα παιδιά θα μπορούν να αναπτυχθούν κοινωνικά και ακαδημαϊκά, χωρίς φόβο. Οι εκπαιδευτικοί σε συνεργασία με τους γονείς μπορούν να βοηθήσουν τους μαθητές να διαμορφώσουν θετική συμπεριφορά, μέσα από κατάλληλα ανά ηλικία προγράμματα και δράσεις. Να τους διδάξουν δεξιότητες, ώστε να ξέρουν πώς να παρεμβαίνουν όταν εμφανίζεται εκφοβισμός.
Γιατί η πρόληψη είναι σημαντικότερη από την αντιμετώπιση;
Πότε / σε ποιες ηλικίες γίνεται η πρόληψη;
Σύμφωνα με πολυάριθμες μελέτες, η πρόληψη αποτελεί την καλύτερη αντιμετώπιση του εκφοβισμού. Όσο κι αν ακούγεται παράξενο, η θωράκιση των παιδιών ξεκινά από πολύ νωρίς και γίνεται σταδιακά, μέσα στα πλαίσια της διαπαιδαγώγησης. Όπως ήδη αναφέραμε, ο ρόλος των γονέων είναι πολύ σημαντικός σε αυτή τη διαδικασία, καθώς επίσης και η συνεργασία με το σχολείο.
τον εκφοβισμό.
Τα παιδιά που γνωρίζουν τι σημαίνει εκφοβισμός μπορούν πιο εύκολα να τον αναγνωρίσουν, αλλά και να μιλήσουν αν έχει συμβεί σε αυτά ή σε άλλα παιδιά.
Βεβαιωθείτε ότι καταλαβαίνουν πότε να ζητήσουν βοήθεια και σε ποιoν να απευθυνθούν.
Ξεκινήστε χαλαρά τη συζήτηση για τον εκφοβισμό, με κάποια αφορμή, χωρίς όμως να αισθανθεί ότι το πιέζετε ή του κάνετε «ανάκριση». Δεν υπάρχουν σωστές ή λάθος απαντήσεις, αρκεί τα παιδιά να απαντούν με ειλικρίνεια.
Κάποιες ερωτήσεις που μπορείτε να του θέσετε είναι:
- Τι σημαίνει εκφοβισμός για σένα;
- Πώς πιστεύεις ότι συμπεριφέρονται τα παιδιά που κάνουν bullying; Γιατί πιστεύεις ότι το κάνουν αυτό;
- Έχεις ποτέ φοβηθεί να πας σχολείο γιατί πίστευες ότι κάποιος θα σου κάνει bullying; Με ποιον τρόπο το διαχειρίστηκες;
- Έχεις εσύ ή οι φίλοι σου αφήσει «εκτός» κάποιο παιδί από την παρέα σας επίτηδες; Πιστεύεις ότι αυτό ήταν εκφοβισμός; Γιατί το πιστεύεις ή γιατί δεν το πιστεύεις αυτό
- Τι κάνεις όταν βλέπεις ένα παιδί να δέχεται bullying;
- Έχεις δει στο σχολείο σου παιδιά να εκφοβίζουν άλλα; Πώς νιώθεις γι’ αυτό;
- Έχεις προσπαθήσει να βοηθήσεις κάποιο παιδί που δέχεται bullying; Τι έκανες; Τι θα έκανες αν συνέβαινε ξανά;
- Τι πιστεύεις ότι πρέπει να κάνουν οι γονείς για να βοηθήσουν να σταματήσει ο εκφοβισμός;
Αυτές τις συζητήσεις μπορείτε να τις επαναλαμβάνετε κατά διαστήματα με ηρεμία.
Αφού βεβαιωθείτε ότι έχουν καταλάβει τι είναι ο εκφοβισμός, θα τα βοηθήσετε να μάθουν τρόπους να αντιστέκονται στα παιδιά που κάνουν εκφοβισμό.
- Μιλήστε τους για τις στρατηγικές ασφάλειας, όπως το να βρίσκονται δίπλα σε ενήλικες ή σε παρέες παιδιών.
- Προτρέψτε τα να βοηθούν τα παιδιά που έχουν υποστεί εκφοβισμό.
θέλει τρόπο
Τα παιδιά αναζητούν την επικοινωνία, αλλά και τις συμβουλές από τους γονείς και τους ανθρώπους που εμπιστεύονται και καταλαβαίνουν ότι τους νοιάζονται. Πολλές φορές ακόμη και μία ολιγόλεπτη συζήτηση καθημερινά μαζί τους, τους αρκεί για να σιγουρευτούν ότι οι γονείς τους είναι κοντά τους και τους στηρίζουν.
Βασικά σημεία για καλύτερη επικοινωνία
-
Συζητήστε για την καθημερινότητά του, αλλά και τα συναισθήματά του, με γενικές ερωτήσεις, όπως: Θέλεις να μου πεις κάτι θετικό που έγινε σήμερα; Κάτι αρνητικό;
-
Δώστε του την ευκαιρία να εκφράσει άνετα όσα θέλει, ακούγοντάς το προσεκτικά. Αν δεν έχει διάθεση βοηθήστε το, λέγοντάς του για τη δική σας μέρα.
-
Να ενημερώνεστε με ποια παιδιά αλληλεπιδρά.
-
Γνωρίστε τους φίλους του.
-
Να συμμετέχετε ανελλιπώς στις προγραμματισμένες συναντήσεις ενημέρωσης του σχολείου.
-
Να είστε δεκτικοί σε όσα θα σας πουν οι εκπαιδευτικοί για το παιδί σας.
-
Να τους ρωτάτε αν υπάρχουν θέματα εκφοβισμού, και πως τα διαχειρίζονται, και αν υπάρχουν μέτρα πρόληψης.
-
Γνωρίστε και ανταλλάξτε τηλέφωνα με τους γονείς των άλλων παιδιών.
-
Ενισχύετε την παρέα του παιδιού σας με τους συμμαθητές του.
Να ασχοληθεί με κάποιο ομαδικό σπορ, να συμμετέχει σε μία χορωδία ή να γίνει μέλος ενός ομίλου στο σχολείο. Αυτές οι δραστηριότητες του δίνουν την ευκαιρία να ψυχαγωγηθεί, αλλά και να συναναστραφεί με άλλα συνομήλικα άτομα που έχουν τα ίδια ενδιαφέροντα. Έτσι, θα ενισχυθεί η αυτοπεποίθησή του και θα δημιουργήσει φιλίες που θα το στηρίξουν σε περίπτωση εκφοβισμού.
Το σχολείο είναι το μέρος που εμφανίζεται συχνά ο εκφοβισμός. Οι εκπαιδευτικοί, πιθανώς, μπορούν να αντιληφθούν αν κάποιο παιδί έχει υποστεί bullying. Γι’ αυτό και ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα κρίσιμος στην πρόληψή του.
Τα μικρά παιδιά συνήθως πειραματίζονται με διάφορες συμπεριφορές κατά την επικοινωνία τους με τα συνομήλικα. Κάποιες φορές συνεργάζονται καλά, όμως κάποιες άλλες μπορεί να κοροϊδέψουν κάποιο παιδάκι, να του επιτεθούν, να του πάρουν το παιχνίδι, να το απειλήσουν κ.λπ. Αυτές οι συμπεριφορές, αν και βλάπτουν, δε θεωρούνται εκφοβισμός επειδή δεν γίνονται για να πληγώσουν εσκεμμένα και επανειλημμένα ένα άλλο παιδί. Ωστόσο, εάν τους επιτραπεί να τις συνεχίσουν, είναι πιθανό να μετατραπούν σε εκφοβισμό. Είναι γνωστό, ότι τα μικρά παιδιά, συνήθως προσαρμόζουν τη συμπεριφορά τους ανάλογα με την ανταπόκριση που θα λάβουν από τους συμμαθητές τους ή και τους δασκάλους τους. Αν ανακατευθυνθούν σε άλλες δραστηριότητες από τους εκπαιδευτικούς ή και τους γονείς, τότε ίσως δοκιμάσουν νέους τρόπους αντίδρασης. Οι εκπαιδευτικοί της προσχολικής ηλικίας διαδραματίζουν κεντρικό ρόλο στην αποκλιμάκωση των επιθετικών συμπεριφορών και κατά συνέπεια στην πρόληψη.
-
Κάνετε συζητήσεις για τα συναισθήματά τους.
-
Ενισχύετε τη συνεργασία μεταξύ των παιδιών της ομάδας σας, με διάφορα παιχνίδια ή ασκήσεις, τονίζοντας έτσι και την αξία της φιλίας.
-
Δώστε τους να καταλάβουν ποιες συμπεριφορές δεν είναι αποδεκτές, μέσα από ιστορίες ή παιχνίδια ρόλων.
-
Χρησιμοποιήστε διάφορες δραστηριότητες για να βοηθήσετε τα παιδιά να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες, να μάθουν τα δικαιώματά τους, αλλά και των άλλων, να μπορούν να συνεργάζονται, να μοιράζονται και να δέχονται όρια.
-
Όταν ένα παιδάκι δεν υπακούει σε κανόνες, δε δέχεται όρια, δε συνεργάζεται και είναι επιθετικό, ενημερώστε τους γονείς του και ζητήστε να απευθυνθούν σε ειδικό.
- Οι επιθετικές συμπεριφορές μπορεί να οδηγήσουν σε εκφοβισμό όταν γίνονται επαναλαμβανόμενες, σκόπιμες και περιλαμβάνουν κατάχρηση δύναμης.
- Η άμεση παρέμβαση μπορεί να αποτρέψει να εξελιχθούν σε εκφοβισμό.
-
Εμπνεύστε στους μαθητές σας εμπιστοσύνη και ασφάλεια, έτσι ώστε σε περίπτωση που συμβεί κάτι, να έχουν το θάρρος να έρθουν σ’ εσάς.
-
Να έχετε επικοινωνία με τους γονείς, για οτιδήποτε ανησυχητικό (απουσίες του παιδιού, αλλαγή συμπεριφοράς κ.λπ.).
-
Μιλήστε στην τάξη για τον εκφοβισμό και τις συνέπειές του, σύμφωνα με την ηλικία και την ωριμότητα των παιδιών.
-
Μεριμνήστε για την ομαλή ενσωμάτωση των πιο ευάλωτων μαθητών (παιδιά με αναπηρία, νέα στην τάξη, από άλλη χώρα κ.λπ.).
-
Στα διαλείμματα να επιτηρείτε τα σημεία όπου συνήθως συμβαίνουν περιστατικά εκφοβισμού, όπως οι τουαλέτες, οι διάδρομοι, οι σκάλες, το προαύλιο, τα απομονωμένα μέρη κ.λπ.
-
Οι συνοδοί και οι οδηγοί των σχολικών λεωφορείων να επιβλέπουν τα παιδιά κατά την επιβίβαση/αποβίβασή τους και να δείχνουν προσοχή στη συμπεριφορά τους. Πολλά περιστατικά συμβαίνουν εκείνες τις στιγμές και κατά τη διάρκεια του δρομολογίου.
-
Επιδιώξτε όλοι οι μαθητές να γνωρίζουν πού να απευθυνθούν, σε περίπτωση που βιώσουν τα ίδια εκφοβισμό, είτε γίνουν μάρτυρες εκφοβισμού. Διαβεβαιώστε τα ότι η καταφυγή τους στο αρμόδιο πρόσωπο είναι η καλύτερη και πιο ασφαλής λύση.
-
Υποσχεθείτε στα παιδιά ότι σε περίπτωση που θέλουν να σας εμπιστευτούν κάτι που έχει σχέση με εκφοβισμό δικό τους ή άλλου παιδιού, δε θα αποκαλύψετε ποιος σας μίλησε για το περιστατικό.
-
Ενισχύετε τη συνεργασία μεταξύ τους, την ομαδικότητα και τη συμπερίληψη, επιβραβεύοντας την καλή τους συμπεριφορά.
-
Να κάνετε συχνά συζητήσεις στην τάξη για διάφορα θέματα, ώστε να ενισχύεται η εμπιστοσύνη τους προς εσάς.
-
Να παρατηρείτε τις αντιδράσεις των μαθητών σας, π.χ. κάποιοι κρυφογελάνε όταν περνά δίπλα τους ένα συγκεκριμένο παιδί ή του ρίχνουν περίεργες ματιές ή όταν λέει μάθημα γελάνε ή τον κοροϊδεύουν φανερά κ.λπ.
-
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν αίσθημα ασφάλειας στους μαθητές τους και να προωθήσουν τον σεβασμό και τις θετικές σχέσεις με διάφορους τρόπους στην τάξη.
-
Δημιουργείστε κανόνες σεβασμού και υπευθυνότητας και στηρίξτε την εφαρμογή τους.
-
Χρησιμοποιήστε θετική αντιμετώπιση που να περιλαμβάνει όλους.
-
Επιβραβεύετε τη θετική συμπεριφορά.
-
Οργανώστε δράσεις, εμπλέκοντας γονείς και μαθητές και σε συναντήσεις, όπου θα γίνεται ενημέρωση από τον σχολικό ψυχολόγο, για διάφορες πτυχές του εκφοβισμού.
-
Οι προσδοκίες σας να είναι ξεκάθαρες.
-
Αν υποψιάζεστε ότι κάποιο παιδί εκφοβίζεται, μπορείτε να ετοιμάσετε και να μοιράσετε ανώνυμα ερωτηματολόγια στα παιδιά. Ίσως έτσι νιώσουν μεγαλύτερη ασφάλεια για να μιλήσουν.
-
Βεβαιωθείτε ότι οι γονείς αναγνωρίζουν τα σημάδια του bullying και ζητήστε τη συνεργασία τους, τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση του φαινομένου στο σχολείο σας.
-
Γίνετε οι ίδιοι πρότυπο στους μαθητές σας, δείχνοντας σεβασμό στην ατομικότητα του καθενός.
Οι περισσότεροι άνθρωποι όταν αποφασίζουν να φέρουν στον κόσμο ένα παιδί επιθυμούν να του προσφέρουν εκτός από την αγάπη και τη φροντίδα τους, ό,τι καλύτερο μπορούν σε υλικά αγαθά και εκπαίδευση. Στις μέρες μας, η σωστή διαπαιδαγώγηση του παιδιού αποτελεί κεντρικό τους μέλημα και σκοπό. Οι προκλήσεις είναι πολλές και απαιτούνται διαρκώς αναπροσαρμογές. Έννοιες που πριν κάποια χρόνια ήταν άγνωστες, στις μέρες μας είναι ιδιαίτερα επίκαιρες, όπως η αυτοεκτίμηση, η ψυχική ανθεκτικότητα και η ενσυναίσθηση. Οι γονείς όμως δεν γνωρίζουν ακριβώς τι σημαίνουν αλλά και πώς να βοηθήσουν τα παιδιά τους. Ας τα δούμε όμως αναλυτικά.
Η αυτοεκτίμηση είναι ο τρόπος με τον οποίο κάθε παιδί «βλέπει» και αξιολογεί τον εαυτό του. Επηρεάζεται σημαντικά από το πόσο αποδεκτό αισθάνεται και πόσο εκτιμάται από τα άτομα που κατέχουν σημαντική θέση στη ζωή του, όπως οι γονείς, γιαγιάδες και παππούδες, δάσκαλοι, φίλοι κ.λπ. Σύμφωνα με μελέτες, η αυτοεκτίμηση παίζει καθοριστικό ρόλο στην ευτυχία, την αίσθηση της αξίας, καθώς και τη συνολική ανάπτυξη των παιδιών.
Έχετε υπόψη ότι τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση:- Είναι ανεξάρτητα.
- Δημιουργούν ασφαλείς σχέσεις.
- Έχουν ψυχική ανθεκτικότητα.
- Παίρνουν ισορροπημένες αποφάσεις, παρά την πίεση των συνομήλικών τους.
Έχετε υπόψη ότι τα παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση παρουσιάζουν:
- Αισθήματα απογοήτευσης, θυμού και άγχους.
- Δυσκολία να δημιουργούν, αλλά και να διατηρούν φιλίες.
- Απώλεια ενδιαφέροντος για μάθηση.
- Αυξημένη πιθανότητα να υποκύπτουν ή να παρασύρονται από τους συνομήλικούς τους.
- Αυτοκαταστροφικές συνήθειες και συμπεριφορές.
Πώς χτίζεται όμως η αυτοεκτίμηση;
-
Βοηθήστε τα παιδιά να πιστέψουν στον εαυτό τους.
-
Μάθετε στα παιδιά σας να αναγνωρίζουν τα δυνατά τους σημεία και να τα καλλιεργούν.
-
Ενθαρρύνετε τα παιδιά για την προσπάθεια και επαινέστε τα για αυτήν και όχι αποκλειστικά για τα επιτυχημένα αποτελέσματα. Πείτε τους «την επόμενη φορά θα τα πας καλύτερα», «σημασία έχει ότι προσπάθησες».
-
Προτρέψτε τα παιδιά να κάνουν πράγματα μόνα τους, από νωρίς.
-
Βοηθήστε τα να αποκτήσουν φίλους που τους αποδέχονται. Εξηγήστε τους τον ρόλο της φιλίας και τι σημαίνει ισότιμη σχέση. Διδάξτε τους πώς να μιλάνε στους συνομηλίκους τους, αλλά και πώς να περιμένουν να τους μιλάνε και αυτοί.
-
Υποστηρίξτε τα, δείχνοντας την αγάπη σας. Να τους λέτε ότι τα αγαπάτε, χωρίς κάποιο ειδικό λόγο.
-
Δημιουργήστε τους την αίσθηση ότι ανήκουν σε ένα μεγαλύτερο σύνολο, όπως της οικογένειάς σας, δείχνοντάς τους φωτογραφίες, δημιουργώντας οικογενειακές τελετουργίες κ.λπ.
-
Ενθαρρύνετέ τα να δοκιμάζουν νέα πράγματα και να βάζουν στόχους προσιτούς, σύμφωνα με την ηλικία, τα ενδιαφέροντα και τις ικανότητές τους.
-
Να τα βοηθάτε να αντιμετωπίζουν και να διαχειρίζονται δυσκολίες με ηρεμία, δοκιμάζοντας διάφορες προσεγγίσεις και ζητώντας και βοήθεια.
-
Μάθετέ τους να αντιδρούν με σταθερότητα και αυτοπεποίθηση αν κάποιος συνομήλικος προσπαθήσει να τους επιβληθεί, να τους παρακάμψει ή να φερθεί άσχημα. «Είναι η σειρά μου», «Σταμάτα», «Μη με αγγίζεις», «Μη με λες έτσι», είναι μερικές εκφράσεις που μπορεί να του φανούν χρήσιμες.
-
Εξηγήστε στα παιδιά ποια είναι η ενδεδειγμένη συμπεριφορά όταν έχουμε αδικήσει κάποιον. Πείτε του ότι πάντα αναγνωρίζουμε το λάθος μας, ζητάμε αληθινά συγγνώμη ή επανορθώνουμε με άλλον τρόπο (π.χ. αν έχουμε σπάσει κάτι, το αντικαθιστούμε) και φυσικά δεν επαναλαμβάνουμε την αδικία.
-
Δείξτε πόσο εκτιμάτε κάποιον και ότι κάθε άνθρωπος έχει αξία και πρέπει να αντιμετωπίζεται με σεβασμό. Κανένας δεν είναι ανώτερος από τον άλλον.
-
Προσπαθήστε και εσείς να αποτελείτε θετικό παράδειγμα. Λύνετε τις διαφορές σας, είτε στο σπίτι είτε εκτός σπιτιού, με πολιτισμένο τρόπο.
Μην τους μιλάτε υποτιμητικά, μην τους βάζετε ταμπέλες, μην ασκείτε βία (απειλές, φωνές, ξύλο), γιατί θα νιώσουν ότι αυτή είναι η συμπεριφορά που αξίζουν και δε θα έχουν τον εαυτό τους σε υπόληψη.
Μη μιλάτε υποτιμητικά για κανέναν, ειδικά όταν το παιδί είναι μπροστά, γιατί έτσι κανονικοποιείτε αυτή τη συμπεριφορά.
Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση δεν έχουν ανάγκη να επιβληθούν σε άλλα παιδιά για να αισθανθούν ότι αξίζουν.
Είναι πιο δύσκολο να πέσουν θύματα εκφοβισμού, καθώς νιώθουν πιο δυνατά να αντισταθούν.
Τέλος, είναι πιθανόν να μην παραμείνουν σιωπηλοί μάρτυρες σε περιστατικά εκφοβισμού, αλλά θα έχουν την ψυχραιμία να αντιδράσουν.
Οι κοινωνικές δεξιότητες είναι απαραίτητο εφόδιο κατά του εκφοβισμού, καθώς τα παιδιά που δυσκολεύονται στις συναναστροφές, είναι πιο πιθανό να θυματοποιηθούν.
ενσυναίσθηση
Η ικανότητα που μας βοηθάει να αντιλαμβανόμαστε και να κατανοούμε τα συναισθήματα, όχι μόνο τα δικά μας αλλά και των άλλων, και να μπαίνουμε στη θέση τους, ονομάζεται ενσυναίσθηση. Διαμορφώνεται κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας και η ανάπτυξή της εξαρτάται από μία σειρά παραγόντων, όπως γενετικούς, ιδιοσυγκρασιακούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς. Όλοι συμφωνούμε ότι είναι ένα αναγκαίο «εργαλείο» που πρέπει να διαθέτουν τα παιδιά στη συναισθηματική τους εργαλειοθήκη. Αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της κοινωνικής και συναισθηματικής μάθησης.
Καταλαβαίνουμε πόσο σημαντική είναι στον αγώνα μικρών και μεγάλων κατά του εκφοβισμού.
-
Κατανοεί ότι είναι ένα ξεχωριστό άτομο από τους γύρω του.
-
Αποδέχεται ότι οι άλλοι μπορεί να έχουν διαφορετικά συναισθήματα και απόψεις από εκείνο.
-
Αναγνωρίζει τα κοινά συναισθήματα που οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται, όπως χαρά, έκπληξη, θυμό, απογοήτευση, λύπη κ.λπ.
-
Καταφέρνει να ρυθμίζει τις δικές του συναισθηματικές αντιδράσεις.
-
Μπαίνει στη θέση κάποιου άλλου και φαντάζεται πώς μπορεί να νιώθει.
-
Καταλαβαίνει τι είδους αντίδραση θα μπορούσε να βοηθήσει ένα άτομο να νιώσει καλύτερα.
-
Συνδεθείτε με τα παιδιά σας με σταθερότητα και δείχνετέ τους ότι τα καταλαβαίνετε και τα αποδέχεστε.
-
Μάθετέ τα να αναγνωρίζουν πρώτα τα δικά τους συναισθήματα, να τους δίνετε όνομα και να μιλάτε για αυτά. Έτσι θα μπορούν να περιγράψουν με ακρίβεια ό,τι αισθάνονται. Είναι το πρώτο βήμα για να μάθουν να τα ελέγχουν.
-
Εξηγήστε τους ότι όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά, ακόμη και τα πιο δύσκολα (θυμός, οργή, μίσος, απογοήτευση κ.λπ.). Παρόλο που είναι εντάξει να τα νιώθουμε, δεν είναι εντάξει να τα εκφράζουμε χωρίς να υπολογίζουμε πώς θα νιώσουν οι γύρω μας π.χ. αν ξεσπάσουμε πάνω τους τα νεύρα μας.
-
Μάθετέ τα πώς να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους, τόσο για τις επιπτώσεις που μπορούν να έχουν στα ίδια όσο και για τις επιπτώσεις στους άλλους. Π.χ. πώς να χαλαρώνουν όταν νιώθουν αγχωμένα, πώς να ελέγχουν τον θυμό τους κ.λπ.
-
Μάθετέ τα να λένε «συγγνώμη», «ευχαριστώ», «παρακαλώ», για να δείξουν ότι αναγνωρίζουν και σέβονται τα συναισθήματα των άλλων.
-
Εσύ πώς θα ένιωθες αν…; Ρωτήστε το πώς θα αισθανόταν στη θέση κάποιου άλλου, σε μία συγκεκριμένη κατάσταση, θετική ή αρνητική.
-
Δείξτε ενσυναίσθηση πρώτοι. Εκφράστε συμπόνια, συμπαράσταση, θλίψη, χαρά, θυμό κ.λπ. για κάτι που συνέβη σε έναν άλλον άνθρωπο. Έτσι, το παιδί θα καταλάβει ότι είναι σημαντικό να βάζουμε τον εαυτό μας και στη θέση του άλλου, όπως θα θέλαμε να κάνουν και οι άλλοι για εμάς.
-
Μοιραστείτε ό,τι νιώθετε. Έτσι, θα καταλάβει ότι και εσείς και οι υπόλοιποι άνθρωποι, πέρα από το ίδιο, έχουν συναισθήματα και αυτά τα συναισθήματα έχουν επιπτώσεις πάνω τους.
-
Μιλάτε πάντα με σεβασμό για τη διαφορετικότητα. Πείτε τους ότι αυτό είναι που μας κάνει μοναδικούς και δεν πρέπει ποτέ και για κανέναν λόγο να υποτιμάμε ή να έχουμε τιμωρητική διάθεση προς οποιονδήποτε δείχνει διαφορετικός από εμάς.
-
Μεγαλώνουμε παιδιά με κανόνες και όρια και τα βοηθάμε να θέτουν και τα ίδια τα δικά τους όρια.
Τα παιδιά με ανεπτυγμένη ενσυναίσθηση αναπτύσσουν ισχυρότερους δεσμούς με τους συνομήλικούς τους, κατανοούν διαφορετικές προοπτικές και βρίσκουν αποτελεσματικές λύσεις στις συγκρούσεις. Επίσης, είναι λιγότερο πιθανό να εμπλακούν σε επιθετικές συμπεριφορές και πιο πιθανό να υπερασπιστούν τους άλλους.
ψυχική ανθεκτικότητα
Η παιδική ηλικία θεωρείται η πιο ανέμελη περίοδος της ζωής, μέχρι τουλάχιστον την ενηλικίωση. Ωστόσο, όπως φαίνεται δεν αποτελεί από μόνη της ασπίδα σε αρνητικές καταστάσεις ή/και στα ψυχικά τραύματα που μπορεί, για διάφορους λόγους, να συμβούν στη ζωή ενός παιδιού. Τέτοιες δυσκολίες μπορεί να είναι η προσαρμογή του σε μία νέα τάξη, ο εκφοβισμός από τους συνομήλικούς του, η βία και η κακοποίηση που ίσως συμβαίνουν στην οικογένειά του, ο θάνατος ενός γονιού, ένα σοβαρό ατύχημα κ.λπ. Η ικανότητα να διαχειρίζεται τις διάφορες προκλήσεις, να ανταπεξέρχεται σε αυτές και να επεξεργάζεται τα βιώματά του, εξαρτώνται από την ψυχική ανθεκτικότητα που έχει αναπτύξει.
Από μελέτες, έχει φανεί ότι τα παιδιά που έχουν αναπτύξει ψυχική ανθεκτικότητα αισθάνονται ασφάλεια και προσαρμόζονται καλύτερα, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δε θα βιώσουν δυσκολίες, αγωνία ή άγχος. Θα είναι όμως καλύτερα «οχυρωμένα». Επίσης, είναι πιο πιθανό να αναζητήσουν άλλες διεξόδους, αντί να προχωρήσουν στον εκφοβισμό ενός παιδιού, ενώ αν πέσουν θύματα εκφοβισμού θα είναι σε θέση να το επεξεργαστούν πιο εύκολα.
Πώς θα βοηθήσετε το παιδί:
-
Μάθετε στα παιδιά να συνδέονται με τους συνομήλικούς τους και να δημιουργούν θετικές σχέσεις μαζί τους.
-
Ενισχύετε την ανεξαρτησία και αυτονομία τους.
-
Ενθαρρύνετέ τα να κατανοήσουν, να εκφράσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους.
-
Διδάξτε τα να θέτουν λογικούς στόχους και να προχωρούν προς αυτούς ένα βήμα τη φορά.
-
Διατηρήστε μία καθημερινή ρουτίνα, γιατί είναι ανακουφιστική για τα παιδιά, κυρίως για τα μικρότερα π.χ. σταθερές ώρες παιχνιδιού, διαβάσματος κ.λπ.
-
Διδάξτε τους την αυτοφροντίδα, π.χ. περισσότερος χρόνος για να φάει σωστά, να κοιμηθεί αρκετά, να συμμετέχει σε δραστηριότητες που του αρέσουν κ.λπ.
-
Μάθετέ του να επιλύει προβλήματα σύμφωνα με τη φάση ανάπτυξής του και την ηλικία του, καθώς αυτό είναι το κλειδί για την οικοδόμηση ανθεκτικότητας.
-
Βοηθήστε τα να μάθουν να διαχειρίζονται το άγχος.
-
Να είστε πάντα εκεί διαθέσιμοι και να τους εμπνέετε ασφάλεια.
-
Είναι σημαντικό να του θυμίζετε τρόπους με τους οποίους αντιμετώπισαν επιτυχώς δυσκολίες στο παρελθόν.
-
Απευθυνθείτε σε ειδικό ψυχικής υγείας, αν το παιδί σας παραμένει συγκλονισμένο από ένα γεγονός και παρουσιάζει αλλαγή στη συμπεριφορά του για διάστημα δύο εβδομάδων π.χ. έντονο άγχος, θλίψη, απομόνωση ή επιθετικότητα κ.λπ. Επίσης, αν αγχώνεται υπερβολικά, δυσκολεύεται να κάνει φίλους, να βάλει στόχους ή να λύσει ακόμη και απλά καθημερινά προβλήματα μόνο του, αν έχει φοβίες κ.λπ.
Η ανάπτυξη της ανθεκτικότητας είναι ένα προσωπικό ταξίδι, με πυξίδα τις γνώσεις και την εμπειρία σας για να τα καθοδηγήσετε. Ο βασικός παράγοντας που θα καθορίσει αυτή τη διαδρομή είναι η δημιουργία μίας σταθερής σχέσης, τουλάχιστον με έναν υποστηρικτικό γονέα ή άλλον ενήλικα.
μεγαλώσετε δυνατά παιδιά;
Η διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού είναι μία διαδρομή γεμάτη εκπλήξεις, χαρές και απρόοπτα, άλλοτε ευχάριστα και άλλοτε όχι. Είναι όμως συναρπαστική. Αποτελεί κοινή ευθύνη και των δύο γονιών και έχει ως στόχο την προετοιμασία του παιδιού για την ενηλικίωση. Σε αυτή την πορεία, αποτελεί σοβαρή πρόκληση για τους γονείς η προσπάθειά τους για την εξισορρόπηση της υπερπροστασίας και της υποστήριξης που προσφέρουν στα παιδιά τους, με τις προσδοκίες τους, που συνήθως δεν είναι ρεαλιστικές. Δεν υπάρχουν μαγικές συνταγές στο μεγάλωμα των παιδιών. Τα παιδιά χρειάζονται αγάπη, διαθεσιμότητα, ενασχόληση, σταθερότητα, αφοσίωση, επικοινωνία, σεβασμό στα συναισθήματά τους κ.λπ.
-
Επαινέστε αξίες, όπως η καλοσύνη, η ευγένεια και η φιλία, για να δείξετε στο παιδί ποιες συμπεριφορές θεωρούμε αποδεκτές.
-
Εξηγήστε τους ότι όλοι οι άνθρωποι είμαστε διαφορετικοί, αλλά ίσοι, και η διαφορετικότητα των άλλων πρέπει πάντα να γίνεται σεβαστή.
-
Τονίστε τους ότι ποτέ δεν κάνουμε στους άλλους αυτό που δε θα θέλαμε να κάνουν οι άλλοι σε εμάς.
-
Βοηθήστε το παιδί να εξασκηθεί στη διαχείριση προβλημάτων ή καταστάσεων, μέσα από παιχνίδια ρόλων. Σταδιακά, το παιδί θα αναπτύξει τρόπους αντιμετώπισης των διαφόρων προκλήσεων στη ζωή του.
-
Βάλτε οικογενειακά στόχους σε συνεργασία με το παιδί και δώστε του πρωτοβουλίες για την υλοποίησή τους.
-
Μάθετε στο παιδί σας να διαχειρίζεται το άγχος. Η συμμετοχή σε δραστηριότητες, αθλητικές ή καλλιτεχνικές, θα βοηθήσει.
-
Δώστε προτεραιότητα στο χτίσιμο της αυτοεκτίμησής τους. Τα παιδιά που έχουν γερή αυτοεκτίμηση δε θα έχουν ανάγκη να επιβληθούν σε άλλα παιδιά για να πάρουν αξία.
-
Μείνετε σε επαφή με τους εκπαιδευτικούς του, ώστε να έχετε πλήρη εικόνα της συμπεριφοράς του στο σχολείο.
Θυμηθείτε ότι για να υπάρχει καλή επικοινωνία, το παιδί πρέπει να νιώθει ότι οι σκέψεις του, οι απόψεις του και τα συναισθήματά του «ακούγονται» και γίνονται αποδεκτά από εσάς.
Οι ευαισθητοποιημένοι και σωστά ενημερωμένοι γονείς μπορούν να μεγαλώσουν παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση, ενσυναίσθηση και ανθεκτικότητα.
Μικροί και μεγάλοι ενώνουμε τις δυνάμεις μας, σε μία κοινή προσπάθεια ενάντια στον εκφοβισμό.
ΣΧΟΛΙΚΟΣ ΕΚΦΟΒΙΣΜΟΣ
https://childmind.org/article/school-psychologists-breaking-down-barriers-to-learning/
https://www.pacer.org/bullying/info/facts.asp
https://www.stopbullying.gov/blog/2013/10/23/why-we-dont-use-word-bully-label-kids
https://blogs.sch.gr/gkleb/2023/04/02/ereyna-gia-to-vullyng-2022-2023/
\https://www.husd.org/domain/2075
https://www.npsk12.com/cms/lib/VA02208074/Centricity/Shared/Student%20Services/Bullying-Among-Young-Children.pdf
https://thebullyproject.com.au/wpcontent/uploads/2016/10/Rigby_Bullying_among_young_children_-_a_guide_for_parents.pdf
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/14654590/
https://www.canr.msu.edu/news/bullying_and_the_preschool_child
https://www.gov.nl.ca/education/k12/bullying/whattodo/
https://www.independent.co.uk/news/school-bullying-starts-from-the-age-of-three-1579660.html
https://www.unicef.org/parenting/child-care/bullying
https://answers.childrenshospital.org/bullying/
https://www.mbfpreventioneducation.org/ibullying-series-bullying-different-in-grades/
https://www.healthychildren.org/English/safety-prevention/at-play/Pages/Bullying-Its-Not-Ok.aspx
https://thebullyexperiencemovement.com/when-and-where-does-bullying-happen-most/
https://www.psychiatry.org/
https://nces.ed.gov/pubs2020/2020063.pdf
https://www.cdc.gov/healthyyouth/data/yrbs/reports_factsheet_publications.htm
https://www.verywellfamily.com/peer-pressure-and-bullying-what-is-the-connection-460496
https://www.verywellfamily.com/reasons-why-teens-bully-others-460532
https://www.apa.org/topics/bullying/prevent
https://www.psychiatry.org/news-room/apa-blogs/help-your-child-prevent-and-address-cyberbullying
https://www.stopbullying.gov
Robert Faris, Diane Felmlee, Cassie McMillan. With Friends Like These: Aggression from Amity and Equivalence. American Journal of Sociology, 2020; 126 (3): 673 DOI:
10.1086/712972
Padgett S, Notar CE. Bystanders are the key to stopping bullying. Univ J Educ Res.
2013;1(2):33-41. doi:10.13189/ujer.2013.010201
https://www.verywellfamily.com/how-witnessing-bullying-impacts-bystanders-460622#citation-5
https://www.apa.org/ed/precollege/psn/2023/09/school-psychologists
https://www.verywellfamily.com/bullying-impact-4157338#citation-5
https://news.yale.edu/2008/07/16/bullying-suicide-link-explored-new-study-researchers-yale
http://www.bullyingstatistics.org/content/bullying-and-suicide.html
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10137132/
https://www.boisestate.edu/education-counselored/files/2020/09/A-Randomized-Controlled-Study-Evaluating-a-Brief-Bystander-Bullying-nelsontr-Midgett-revised-2.pdf
https://ing.org/the-bullying-of-religious-minorities-in-schools-consequences-and-solutions/
https://www.researchgate.net/publication/272372456_Bullying_in_an_increasingly_diverse_school_population_A_socio-ecological_model_analysis
https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000366483
https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fpsyg.2019.01830/full
https://psychology.org.au/psychology/about-psychology/what-does-a-psychologist-do/psychologists-in-schools/information-schools-resources/how-psychologists-benefit-students-and-schools
https://www.childrenssafetynetwork.org/child-safety-topics/bullying-prevention
https://kidshealth.org/en/parents/self-esteem.html
https://kidshealth.org/en/parents/boost-self-esteem.html
https://www.youngminds.org.uk/parent/parents-a-z-mental-health-guide/self-esteem/
https://www.todaysparent.com/family/parenting/how-to-build-your-childs-self-esteem/
https://childmind.org/article/12-tips-raising-confident-kids/
https://psychcentral.com/lib/how-children-develop-empathy#1
https://www.helpguide.org/articles/mental-health/raising-emotionally-intelligent-children.htm
https://www.psychologytoday.com/us/blog/smart-parenting-smarter-kids/201905/how-children-develop-empathy
https://www.verywellfamily.com/tips-for-raising-an-emotionally-intelligent-child-4157946
https://www.zerotothree.org/resource/how-to-help-your-child-develop-empathy
/https://parentingscience.com/teaching-empathy-tips/
https://positivepsychology.com/resilience-in-children/
https://www.apa.org/topics/resilience-guide-parents
https://www.apa.org/monitor/2017/09/cover-resilience
https://www.stresstostrength.com/what-is-mental-resilience/#
https://www.psychreg.org/tips-building-psychological-resilience/
https://www.verywellmind.com/what-is-resilience-2795059
https://developingchild.harvard.edu/science/key-concepts/resilience/
https://www.apa.org/topics/resilience
Καππάτου Αλεξάνδρα ,Οι γονείς κάνουν τη διαφορά , εκδ. Μίνωας 9/2023 σελ.356 -376
Καππάτου Αλεξάνδρα Μεγαλώστε ευτυχισμένα παιδιά , εκδ. Μίνωας ,9/2020
Καππάτου Αλεξάνδρα ,Εμπιστευτείτε τους εφήβους, εμπιστευτείτε τη ζωή , εκδ. Μίνωας, 2019